Legionella – niebezpieczeństwo obok nas

Możesz ją spotkać na basenie, myjni czy w jacuzzi. Kryje się również w systemach ciepłej i zimnej wody, w instalacjach klimatyzacyjnych, a także w kuchennych filtrach wodnych i ogrodowych spryskiwaczach. Legionella – mało znana, lecz bardzo niebezpieczna bakteria.

Krótka historia legionelli

O legionelli po raz pierwszy zrobiło się głośno w 1976 roku. Podczas spotkania weteranów Legionu Amerykańskiego w Filadelfii w rocznicę podpisania Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych u kilkuset osób pojawiły się objawy nietypowego zapalenia płuc. Podejrzewano nawet próbę dokonania zamachu, bowiem ogólna liczba osób zainfekowanych wyniosła aż 221 osób, z czego dla 34 infekcja zakończyła się śmiercią (w tym 5 osób należało do obsługi hotelu). W celu wyjaśnienia sprawy, Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorób z Atlanty przeprowadziło śledztwo, które wykazało inną przyczynę tej nagłej zapadalności na niezdefiniowaną dotychczas chorobę. Okazało się, że w hotelowej instalacji ciepłej wody odkryto nowy rodzaj bakterii, którą na upamiętnienie zmarłych legionistów nazwano Legionella pneumophila, zaś powstającą przez nią chorobę – legionellozą.

Występowanie bakterii

Bakterie legionelli znajdują się w najbliższym otoczeniu człowieka – w domowych instalacjach sanitarnych, zbiornikach wodnych, fontannach oraz w glebie. Bytują również w urządzeniach chłodzących, nawilżaczach powietrza oraz w aparaturze medycznej wykorzystującej wodę do chłodzenia, nawilżania czy inhalacji. Do ich rozwoju przyczynia się niewłaściwie prowadzona eksploatacja w instalacjach wodnych, nieodpowiednia jakość wody oraz brak nadzoru higieniczno-sanitarnego nad zainstalowanymi systemami dystrybucji wody. Szacuje się, że legionella może występować nawet w 70% istniejących instalacji przepływu wody. Do jej kolonizacji wystarczy zaledwie temperatura mieszcząca się w przedziale 25-45°C (najbardziej optymalna to 30-37°C). Innymi czynnikami sprzyjającymi jej rozwojowi są: korozja, wysokie stężenie dwutlenku węgla, podłoże bogate w mangan i żelazo, zastoiny wody, niskie stężenie środka dezynfekcyjnego oraz obecność innych mikroorganizmów i osadów mechanicznych.

Rozwój legionelii

Okres inkubacji legionelli trwa średnio od 2 do 6 dni. Im wyższa wilgotność, tym szybszy przyrost bakterii. Dlatego dla budynków powstałych po 16 grudnia 2002 roku obowiązuje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690, z późniejszymi zmianami), nakazujące utrzymanie temperatury ciepłej wody użytkowej w zakresie 55-60°C. W temperaturze powyżej 55-65°C ustaje rozwój kolonii legionelli, zaś powyżej 70°C – bakterie żyją zaledwie 20 minut. Gdy temperatura przekracza 74°C legionella jest w stanie przeżyć zaledwie kila sekund. Z kolei w niższej temperaturze, oscylującej poniżej 20°C, legionella przechodzi w stan uśpienia, w którym może przetrwać przez długi czas aż do momentu pojawienia się warunków właściwych dla jej dojrzewania.

Zagrożenie

Choroba legionistów wywołana jest przez wdychanie aerozolu wodnego. Rzadziej do zainfekowania dochodzi poprzez zachłyśnięcie wodą z bakteriami. Legionella jako jedyna bakteria przenoszona drogą wodną powoduje choroby układu oddechowego, a nie jak w przypadku innych znanych bakterii bytujących w środowisku wodnym – układu pokarmowego. 

W grupie największego ryzyka zachorowalności na legionellozę są przede wszystkim ludzie o obniżonej odporności (walczący z nowotworami, po transplantacjach, chorujący na cukrzycę), a także osoby starsze i palące. Zauważono, że choroba legionistów trzy razy częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Legionelloza kojarzona jest również z częstymi podróżami, gdyż wyższe temperatury, ciągłe zmęczenie, stres i zmiana warunków otoczenia sprzyjają rozwojowi bakterii. 

Choć mało się o tym mówi, to każdego roku na ostrzejszą formę legionellozy (wywoływaną bakterią Legionella pneumophila) choruje rocznie od 20 do 100 tysięcy osób. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) skala umieralności z powodu zakażenia legionellą wynosi wśród zarażonych około 5 do 20%. Najwięcej zachorowań dokumentuje się przez Europejskie Centrum Chorób Zakaźnych w krajach na południowych krajach Europy, takich jak Hiszpania, Francja i Włochy. Choć w Polsce rejestrowanych jest od kilkunastu do trzydziestu zachorowań rocznie, to kalkuluje się, że prawdopodobna liczba zachorowań wynosi rocznie około 700-800. Tak duża liczba zachorowań wynika przede wszystkim z wciąż niewystarczającej liczby badań w kierunku diagnostyki tej bakterii oraz niskiej społecznej świadomości zagrożeń wywoływanych przez legionellę. 

---