Legionella w instalacjach Ciepłej Wody Użytkowej

Zagrożenie legionellą nadal jest bagatelizowane. Wciąż niewiele osób wie jakie spustoszenie w organizmie może wywołać ta groźna dla zdrowia bakteria. Tymczasem możliwość jej występowania może zostać skutecznie zminimalizowana – należy tylko wdrożyć odpowiednie rozwiązania by strach przed legionellozą odszedł w niepamięć.

O powikłaniach wywołanych przez legionellę można przeczytać w artykule jak rozpoznać zakażenie legionellą. Warto przypomnieć, że do zarażenia bakterią może dojść w wyniku kontaktu z wodą używaną do codziennej higieny. W szczególności kąpiel pod prysznicem może zakończyć się dostaniem do naszych płuc niechcianego gościa. Zamknięta kabina, duża wilgotność i tworzący się aerozol wodno-powietrzny ułatwiają wniknięcie bakterii do układu oddechowego, mogąc doprowadzić do zachorowania na niebezpieczną legionellozę.

Bezpieczna instalacja ciepłej wody – czyli jaka?

Co zrobić, aby uniknąć tego zagrożenia? Istnieją oczywiście wymogi prawne, których celem jest wyeliminowanie m.in. bakterii legionelli z codziennego życia. W Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU Nr 75, poz. 690 z późn. zm.), nakazano iż instalacja ciepłej wody powinna zapewnić uzyskanie w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C, oraz umożliwić okresowe jej podniesienie do temperatury nie niższej niż 70°C. Z doświadczenia wiemy jednak, że nawet zapewnienie poprawnej cyrkulacji i temperatury wody w wodociągu nie zapewnia wystarczającego zabezpieczenia przed rozwojem bakterii z grupy Legionella. 

Inna ważna ustawa – Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. 2017 poz. 2294), nakłada na administratorów budynków zamieszkania zbiorowego i zakładów opieki zdrowotnej obowiązek wykonywania badań w instalacji ciepłej wody na obecność bakterii z grupy Legionella, a w przypadku jej wykrycia – konieczność dezynfekcji instalacji. Nasze wieloletnie doświadczenie jednoznacznie pokazuje, że każda tzw. szokowa dezynfekcja układu wodociągowego jest nieskuteczna na dłuższą metę, gdyż jedną z jej najważniejszych wad jest brak likwidacji wyjątkowo odpornego na dezynfekcję biofilmu.

Czym jest biofilm?

Gdy obwód cyrkulacji ciepłej wody użytkowej nie obejmuje wszystkich punktów czerpalnych, wtedy przewody prowadzące do tych nieobjętych cyrkulacją i rzadziej używanych, stają się rezerwuarem stojącej wody i naturalnym środowiskiem rozwoju bakterii. Prowadzi to do powstawania biofilmu (z ang. film – warstwa), będącego trójwymiarową kolonią drobnoustrojów przylegających do siebie nawzajem oraz do podłoża. 

W powyższym schemacie na czarno zaznaczono tzw. martwe odcinki, w których nie występuje dostateczna cyrkulacja wody. Jest to przykład źle zaprojektowanej instalacji wodociągowej ciepłej wody użytkowej.

Biofilm stanowią śluzowate złogi mikroorganizmów, substancji pozakomórkowych i materii nieorganicznej, na których następnie namnażają się bakterie z grupy Legionella, a także E. Coli, P. aeruginosa i inne. Biofilmy są bardzo odporne na likwidację za pomocą wyżej wymienionych metod (dezynfekcja szokowa, przegrzewanie instalacji), a nawet na różnorodne czynniki biobójcze. Biofilmy mogą powstawać praktycznie na każdej powierzchni mającej kontakt z zakażoną wodą (m. in. na szkle, gumie, PVC, miedzi). W przypadku, gdy nieruchomość zasilana jest wodą ze studni i będzie ona bogata w mangan, żelazo czy wapń, należy wcześniej zaopatrzyć się w odpowiednie urządzenia do jej uzdatniania. Wapń znacząco wpływa na tworzenie się osadów w instalacjach, a tym samym – odpowiednich warunków do bytowania szkodliwych mikroorganizmów, a tym samym ułatwia powstawanie biofilmu.

W świetle dotychczasowych badań i doświadczeń w walce z problemem Legionelli, jedynym skutecznym sposobem dezynfekcji zapewniającym likwidację biofilmów jest ciągła aplikacja substancji dezynfekującej (w sposób zapewniający jej mierzalność i kontrolę). Istotne jest także zapewnienie stałej sprawności cyrkulacji we wszystkich punktach układu, już na etapie projektowania (unikanie tworzenia tzw. martwych punktów, które stanowią bardzo dobre środowisko dla rozwoju biofilmów). Również podczas prowadzenia prac remontowych nie wolno dopuścić do pozostawienia w instalacji wodociągowej niewykorzystanych przewodów, w których ma miejsce stagnacja wody.

---